Nederlandse autoriteiten bekritiseerd voor disproportioneel geweld tegen demonstranten tegen klimaatverandering

In het verslag 2019 van het VN-Mensenrechtencomité was ernstige bezorgdheid geuit over de behandeling van demonstranten door de Nederlandse regering en werd opgeroepen tot het verstrekken van definitieve richtsnoeren aan politiefunctionarissen om te zorgen voor een veilige en stimulerende omgeving waarin het recht op vreedzaam protest wordt geëerbiedigd. Openbare protesten van burgers. erkend onder internationale mensenrechtenwetgeving waar het “recht op vreedzame vergadering” wordt beschermd, zijn een katalysator voor sociale verandering en zijn essentieel voor de participatie van mensen in een democratie.

Recente gebeurtenissen tonen echter aan dat dit recht door de Nederlandse regering geleidelijk wordt uitgehold. Bij het recente optreden tegen demonstranten in januari 2023 in Nederland, een parlementaire democratie, greep de politie in bij het protest van de klimaatactiegroep Extinction Rebellion, die een onmiddellijke stopzetting eiste van de 19 miljard dollar aan jaarlijkse subsidies voor fossiele brandstoffen. De politie arresteerde 768 demonstranten; en arresteerde zes klimaatactivisten in hun huizen en klaagde hen aan wegens uitlokking wegens hun rol bij het plannen van geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheidsacties. De arrestaties leidden tot onrust onder activisten die aanvoerden dat hun recht op vreedzaam protest werd geschonden.

Niet-gouvernementele organisaties uitten hun ernstige bezorgdheid over het feit dat de arrestaties preventief werden verricht en bekritiseerden de regering voor het onderdrukken van de vreedzame blokkade in strijd met haar wettelijke verplichtingen krachtens de internationale mensenrechtenwetgeving, een fundamenteel mensenrecht in een democratie. Het Nederlands Instituut voor de Mensenrechten beschuldigde de regering van een gebrek aan consistentie in de behandeling van demonstranten. Het instituut stelde dat klimaatbetogers van Extinction Rebellion onevenredig worden behandeld in vergelijking met die van Farmers Defense, en riep de regering op de rechten van beide groepen betogers gelijkelijk te realiseren. Het onevenredige geweld dat door de Nederlandse politie wordt gebruikt, en criminele methoden zoals arrestatie, verhoor en vervolging van organisatoren wegens opruiing, is negatief beoordeeld door niet-gouvernementele organisaties, die dit omschreven als een zet om het debat te onderdrukken en het recht om de regering te bekritiseren te verhinderen.

Als deelnemer en mede-gastheer van de 2^nd U.S. Democracy Summit in maart 2023 biedt de top een platform voor Nederland om zijn inzet voor “mensenrechten als pijlers van de democratie”, een van de thema’s van de top, te bekrachtigen. Dit ondanks het feit dat het recht op vreedzame vergadering in Nederland niet volledig wordt gerespecteerd. De doelstellingen van de Amerikaanse Democratische Top, met een beperkt aantal uitgenodigde staten, omvatten de opbouw van meer veerkrachtige democratieën, de vernieuwing van de democratie en de bevordering van democratische normen zoals bureaucratische autonomie. In de gezamenlijke verklaring kondigden de VS, Nederland en andere mede-gastheren aan dat de top “de vitaliteit van het democratische model en collectieve actie om de ongekende uitdagingen van onze tijd aan te gaan opnieuw zal bevestigen”. Dit wekt de indruk dat er één enkel democratisch model bestaat. Bovendien werd in een verklaring van het Witte Huis beweerd dat de 2^nd U.S. Democracy Summit een forum biedt om beleidsveranderingen te coördineren die “de ongebreidelde autoritaire agressie kunnen indammen”. Het idee dat we alleen kunnen kiezen tussen democratie naar Amerikaans model enerzijds en autoritarisme anderzijds is een misvatting.  Het opleggen van democratische normen door sommige staten en de verdeling van wat als democratie en wat als autoritair wordt beschouwd op basis van ideologie, is onaanvaardbaar.

Begin januari 2023 hekelde de speciale VN-rapporteur inzake foltering het optreden van Nederlandse politieagenten tijdens hun optreden tegen protesten tegen het coronavirus in Nederland en noemde het een onevenredig gebruik van geweld. Onlangs nog, op 11 maart 2023, blokkeerden duizenden demonstranten van de Extinction Revolution tegen het gebruik van fossiele brandstoffen een belangrijke verkeersader en werden met geweld tegemoet getreden toen de politie waterkanonnen gebruikte om hen uiteen te drijven en legertrucks inzette bij enkele kruispunten. Dit gedrag komt naar voren als een patroon van gedrag door de politie met toestemming van de Nederlandse regering.

De urgentie van het aanpakken van de voortdurende verslechtering van de bescherming van het democratische recht van burgers om hun eisen te uiten kan niet worden onderschat. Het is aan de regering om aandacht te schenken aan haar binnenlandse crisis, in het bijzonder aan de veroordeling door haar Nederlands Instituut voor de Mensenrechten. Door het belang van de noodzaak om het internationale mensenrecht te handhaven af te zwakken, dreigt de geloofwaardigheid van de Nederlandse regering als een van de weinigen in de Amerikaanse democratische top te worden ondermijnd.